Lippenstift - een historisch overzicht Deel 1
"Zelfs vrouwen die over het algemeen geen make-up dragen, dragen wel eens lippenstift. Meer dan 90% van de vrouwen geeft aan met enige regelmaat lippenstift te gebruiken.
Lippenstift wordt dan ook wel eens gezien als het equivalent van “the little black dress”. Een simpel product met een grote impact."
In een eerder artikel heb ik al uitgelegd wat de betekenis van rode lippenstift is, en waarom juist deze kleur zo populair is. Vandaag zal ik meer uitleg geven over de historie en het gebruik van lippenstift in het algemeen.
Lippenstift is door de eeuwen heen voor verschillende doeleinden gebruikt. Het is gebruikt voor religieuze redenen, om angst en/of eenheid uit te dragen tijdens oorlog, om seksualiteit uit te stralen, maar het is ook gebruikt voor commerciële en politieke redenen.
In dit artikel bespreek in de periode van 3500 voor Christus tot en met de Middel Eeuwen. Later zal ik ook de hierop volgende periodes bespreken.
“ Soemerie”
De eerste bewijzen voor het dragen van lippenstift kunnen we 3500 jaar voor Christus terug vinden in Soemerie, wat we vandaag de dag kennen als Irak.
Koningin Puabi (ook vaak Shubad genoemd) lijkt de eerste te zijn die gebruik maakte van deze lippenstift en het gebruik hiervan werd vervolgens door het volk overgenomen.
In tombes werd lippenstift gevonden in de vorm van gemalen edelstenen met wit lood - een giftige combinatie overigens. De mensen die het konden betalen lieten zich begraven met lippenstift begraven.
"Egypte
Ook bij de Egyptenaren bleek het gebruik van lippenstift populair. Op oude papyrus rollen werden afbeeldingen gevonden van vrouwen die lippenstift gebruikten.
De Egyptenaren staan sowieso bekend om hun gebruik van cosmetica zoals kohl potlood en parfum. Lippenstift werd in deze tijd voornamelijk gebruikt als een middel om sociale status weer te geven. Zo werd lippenstift ook door mannen gebruikt.
De lippenstift werd vaak gemaakt van verpulverde kevers en de meest gebruikte kleuren waren oranje, magenta en blauw/zwarte tinten. Rood was een avantgardistische tint, waarvan de populariteit toenam nadat Cleopatra ( 50 B.C. ) hier regelmatig gebruik van maakte.
De specifieke kleur was karmijn rood en is nog steeds populair, deze tinten werden aangebracht door middel van een nat stukje hout. Dit kan dus gezien worden als een van de eerste “make-up kwasten”.
Het Griekse rijk
Tijdens de opkomst van het Griekse rijk bleek het gebruik van make-up ongewenst en had het een negatieve connotatie. Waar lippenstift in het Egyptische rijk bijdroeg aan sociale status, deed het Griekse Rijk juist afbreuk aan sociale status. Make-up werd in het algemeen geschuwd en rode lippenstift werd geassocieerd met prostitutie.
In Egypte was lippenstift “gender neutraal”, maar nu werd het voornamelijk aan vrouwelijkheid en seksualiteit gekoppeld. De huisvrouw droeg in deze periode geen make-up. Prostituees droegen echter wel veel make-up, en kenden meer vrijheden dan de huisvrouw.
Zij maakten make-up uit de meest uiteenlopende producten zoals zweet en ontlasting, en ze kleurden hun lippen met rode wijn . Het werd zelfs een verplichting voor prostituees om rode lippenstift te dragen, omdat mannen anders mogelijk dachten dat het “dames” waren.
Echte “dames” droegen dan ook geen lippenstift omdat ze niet met prostitutie geassocieerd wilden worden.
Rondom het Griekse Rijk werd lippenstift wel geaccepteerd, waardoor langzaam maar zeker ook steeds meer geaccepteerd werd in het Griekse Rijk. Opvallend is wel dat het voornamelijk de elite was die lippenstift uiteindelijk accepteerden.
Romeinse Rijk
Met de opkomst van het Romeinse rijk was het gebruik van lippenstift weer populair. Het werd weer minder met gender en seksualiteit geassocieerd, maar weer met sociale status.
Welgestelde vrouwen hadden een ornatrix, een slavin die haar en make-up verzorgde. Poppaea, de vrouw van keizer Nero had zelfs meer dan 100 mensen in dienst om haar uiterlijk de gehele dag door te verzorgen.
Opvallend was dat ook de “unibrow” populair was in deze periode. Door haren van zwijnen tussen de wenkbrauwen te plaatsen leek het alsof hun wenkbrauwen doorliepen.
Hiernaast droegen vrouwen ook graag grote pruiken van licht haar. Deze pruiken werden gemaakt van de barbaren die overwonnen waren door de mannen. Na een overwinning werden de barbaren gescalpeerd zodat hun haar verwerkt kon worden in een pruik.
Ook mannen begonnen weer lippenstift te dragen, de specifieke kleur gaf sociale status en rank aan. Make-up maakte dan ook een belangrijk deel uit van de samenleving in deze periode.
De Vroege Middel Eeuwen
De barbaren zijn niet alleen verantwoordelijk voor de val van Rome, maar ook voor de afnemende populariteit van lippenstift. De Barbaren zelf droegen wel lippenstift tijdens de strijd, zij droegen blauwe oog en lip make-up om angst te zaaien bij de tegenstanders.
Na de val van het Romeinse rijk en het begin van de Middel Eeuwen nam het gebruik van make-up in West Europa sterk af.
Er is niet veel informatie beschikbaar over het gebruik van make-up in de Vroege Middeleeuwen. De literatuur beschikbaar uit deze tijd is voornamelijk door monniken geschreven, en deze monniken hadden een negatieve houding ten opzichte van make-up.
De kerk zag het gebruik van make-up namelijk als een kritiek op God. God had ons namelijk geschapen en waarom zouden we zijn schepping in twijfel trekken?
In deze periode was er ook veel aandacht voor het hiernamaals, waarschijnlijk veroorzaakt door de korte levensverwachting. Vrouwen durfden ook geen lippenstift te dragen omdat werd gezegd dat God ze daardoor niet zou herkennen aan de Hemelpoort.
De vrouwen die het wel aandurfden om make-up te dragen, lieten zich juist inspireren door het Hiernamaals. Zij zorgde ervoor dat hun gezicht zo licht mogelijk oogde voor een “chique en doodse look”. Er werden subtiele lip tinten gedragen, voornamelijk om het gezicht nog bleker te laten ogen.
De Late Middel Eeuwen
De kruistochten zorgden ervoor dat West Europa in contact kwam met de cultuur van het Midden Oosten - een cultuur waar cosmetica nog steeds omarmt werd. Het gebruik van lippenstift werd in deze periode tegenstrijdig ontvangen.
De rijken lieten zich inspireren door de cosmetica uit het Midden Oosten en lieten alchimisten lippenstift voor hen ontwikkelen. Vrouwen van lagere status maakten zelf lippenstift, maar liepen het risico om veroordeeld te worden voor hekserij.
Dat juist de elite uitbundig gebruik maakte van lippenstift komt waarschijnlijk omdat zij er niet voor veroordeeld konden worden. Dit maakte het een extra sterk symbool voor sociale klasse. Waar de normale vrouw die lippenstift droeg werd opgehangen in verband met hekserij, konden zij juist zoveel make-up dragen als je wilden.
Ondanks dat de normale vrouw het risico liep om vervolgd te worden, maakte zij alsnog gebruik van lippenstift. Zij koos voor subtiele aardse en rode tinten. Uit angst voor vervolging bleven ze weg van opvallende tinten. De elite koos juist voor zeer opvallende tinten zoals fel roze, voor hen was geen kleur te gek.
Na de Middel Eeuwen
In dit artikel heb ik geprobeerd om 5000 jaar aan lippenstift gebruik te behandelen. Komende tijd zal ik de periode na de Middel Eeuwen uitwerken en een vervolg schrijven. Vond je dit een leuk artikel? Laat het dan weten in de reacties!
Wil je in de tussen tijd vergelijkbare artikelen lezen? Neem hier dan een kijkje.
Bronnen
Lipstick: A Celebration of a Girl's Best Friend - J. Pallington
Lipstick: More than a Fashion Trend - Ogilvie, M. - Rayn, M. - 2011
Read my lips - a cultural history of lipstick - Cohen ragas, M.- Kozlowski, K.
A Brief History of the Enduring Iconic Female Phenomenon of Red Lipstick, Klimczak, N.
Reading Our Lips: The History of Lipstick Regulation in Western Seats of Power , Schaffer, S. (2006)